Cukai Kharaj

Dinar & Dirham

Soalan : Huraikan pentadbiran cukai kharaj pada zaman Bani Umaiyah.

Pengenalan:

-         Bahasa Byzantine: kharaj ialah ufti

-         Dalam konteks Islam, ia bermaksud cukai tanah ke atas tanah yang diperolehi sama ada secara ryundingan atau peperangan

-         System kharaj yang diperkenalkan Khalifah Umar al Khattab ternyata meringankan beban golongan petani berbanding cukai yang diperkenal oleh Parsi dan Rom

Isi

·         Pentadbiran kharaj zaman Bani Umaiyah

a)     Kharaj menjadi sumber pendapatan utama kerajaan BU

-         Untuk pastikan urusan pemunguntan berjalan lancar, kerajaan tubuhkan Diwan al Kharaj

-         Khalifah Muawiyah b Abu Sufyan memastikan jabatan ini dibantu beberapa setiausaha

-         Gabenor di setiap wilayah pula dibantu beberapa jabatan termasuk jabatan yang mengurus soal cukai

b)     Peringkat awal: tanah di setiap wilayah bebas diusahakan

-         Kerajaan hanya kenakan sedikit cukai tanah

-         Tanah-tanah tidak bertuan yang diusahakan tidak dikenakan cukai

c)     Zaman akhir pemerintahan Khalifah Muawiyah: isytihar semua hartanah sebagai milik Negara

-         Semua hasil yang diperoleh sama ada secara aman atau perang menjadi milik kerajaan

-         Tujuan: pastikan semua projek pembangunan kerajaan berjalan lancar

·         Semasa pemerintahan Khalifah Abdul Malik b Marwan: pentadbiran kharaj semakin kemas dan sistematik

-         Jawatan ‘dihqan’ diwujudkan untuk bertugas memungut cukai

-         Orang berketurunan Arab dikecualikan bayaran kharaj

-         Untuk imbangi dasar ini, segala jenis cukai telah dimaikkan termasuk cukai kharaj

·         Walaupun ia merupakan antara pendapatan utama kerajaan, namun ada juga yang ingjkar tentang pembayaran kharaj

-         Cth: al Hajaj telah naikkan kadar kharaj yang tinggi di Iraq, namun beliau hanya mampu mengutip hasil dalam jumlah yang terhad ekoran keengganan rakyat untuk menjelaskannya

·         Zaman Khalifah Umar b Abdul Aziz: cukai jizyah dibezakan dengan kharaj

-         Menetapkan setiap tanah yang diperoleh melalui penaklukan akan menjadi hak milik bersama orang Islam, hasil tanamannya akan dikenakan kharaj

-         Tanah-tanah kharaj tidak boleh dijual beli atau diagih kepada sesiapa sama ada berbentuk hadiah atau kurniaan

-         Untuk elak rakyat dibebani cukai yang tinggi, Khalifah Abdul Malik b Abdul Aziz mengarahkan kadar kharaj diturunkan seperti mana prelaksanaannya saman KAR

Kesimpulan:

-         Pentadbiran dan pelaksanaan kharaj semasa Bani Umaiyah amnya dipengaruhi dasar seseorang pemerintah dan keadaan semasa

-         Walaupun Bani Umaiyah mempraktikkan amalan kerajaan Khulafa al Rasyidin, kadarnya agak tinggi kecuali pada zaman pemerintahan Khalifah Umar b Abdul Aziz mengundang kegelisahan dalam kalangan penduduk